TY - JOUR ID - 2685 TI - بازتاب مسیرهای تجارت باستان در کوش‌نامه JO - مجله مطالعات ایرانی- اسلامی JA - JII LA - fa SN - 2322-2891 AU - لیو, یینگ‌جون AD - استادیار گروه ادبیات فارسی، مرکزپژوهشی ادبیات شرقی، دانشکدۀ زبان‌های خارجی دانشگاه پکن، چین. Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 11 IS - 2 SP - 1 EP - 29 KW - کوش‌نامه KW - مسیر تجارت باستان KW - جادۀ ابریشم KW - اسب‌ آبی DO - 10.30484/jii.2021.2949.1055 N2 - کوش‌نامه یکی از حماسه‌های ملی ایران است که با تلفیق افسانه‌های مربوط به دوران پیش از اسلام با دانش‌های تاریخی دوران اسلامی، حاوی اطلاعات جغرافیایی فراوانی دربارۀ جهان باستان، ازجمله توصیف مسیرهای سفرهای طولانی است. اطلاعات جغرافیایی‌ای که در این منظومه مطرح شده است، با بررسی زمینۀ تاریخی‌ِ (historical context) آن توسط دیگر آثار کلاسیک تاریخی و جغرافیاییِ تألیف‌شده به زبان‌های فارسی، عربی و چینی، قابل تأیید است. هدف این مقاله در قالب جغرافیای تاریخی بحث و روشن‌ساختن مسیرهای سفر توصیف شده در کوش‌نامه بین ایران و آسیای شرقی است. این مسیرهای سفر به احتمال فراوان پیش‌نمونۀ (پروتوتایپ) خود را از مسیرهای تجارت بین منطقۀ عشایری شمال غربی و دشت مرکزی چین، مسیرهای تجارت دریایی بین دشت مرکزی چین و شبه جزیرۀ کره، مسیرهای تجارت خز بین آسیای شمال شرقی و آسیای مرکزی، و مسیرهای تجارت شمالی بین ایران و اروپا اخذ کرده است؛ به همین سبب مبادلات تجاری باستان نیز روایات متون ادبی را تحت تأثیر خود قرار داده‌اند؛ چنانکه برخی از ابیات کوش‌نامه دربارۀ اسب آبی، متأثر از تجارت اسب در دورۀ باستان است. همۀ این پدیده‌ها ناگزیر با فعالیت‌های تجاری گستردۀ بازرگانان اقوام و ملل متعدد در قارۀ اوراسیا در طول تاریخ، ارتباطی تنگاتنگ دارد. بنابراین مسیرهای سفرِ توصیف‌شده در این منظومه چه به صورت مسیر مهاجرت در کوش‌نامه ظهور کنند، چه به صورت مسیر لشکرکشی، معمولاً خود را به شکل مسیرهای تجاری نشان می‌دهند. مضامین یاری‌خواستن از کاروان تجاری به عنوان راهنما و استفاده از مسیرهای تجارت توسط جمشیدیان را می‌توان به نمودِ فعالیت‌های گسترده و بلندمدت تجاری اقوامی همانند اشکانیان، سغدی‌ها، پارسیان و ترک‌زبانان در طول جادۀ ابریشم در دوران باستان در فرهنگ عامۀ (فولکلور) ایرانیان نسبت داد. در نهایت، این مضامین را می‌توان بازتاب بخشی از «تاریخ عامیانه» در حافظۀ جمعی ایرانیان باستان دانست. و اما در مقالۀ حاضر با هدف تبیین تأثیرگذاری مبادلات تجاری دوران باستان بر متون ادبی از طریق ایجاد و شکل‌دهی به باورهای عامیانه، به عنوان نمونه نیز نشان داده شده است که تجارت اسب در دوران باستان چگونه موجب ترویج و گسترش داستان‌های عامیانه دربارۀ اسب‌های آبیِ افسانه‌ای شده است و به تبع آن چگونه در ادوار بعد در متون برجستۀ تاریخی و ادبی، از جمله در کوش‌نامه بازتاب یافته است. UR - https://jii.nlai.ir/article_2685.html L1 - https://jii.nlai.ir/article_2685_147fcd3f3b74ced21c424219f5b32c24.pdf ER -