واکاوی مولفه های خیام پژوهشی در جهان معاصر عرب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه قم. قم ایران

10.30484/jii.2023.3351.1102

چکیده

حجه الحق حکیم عمر خیام نیشابوری شاعر رباعی سرا شهیر ایرانی است که پژواک آوازه و شهرتش به کل جهان راه یافته است. گرچه فراگیری شهرتش به رباعیات او باز می گردد اما بی تردید همه جانبه بودن علوم و چند وجهی دانشش بر کسی پوشیده نیست. آنچه مقرر است در این مقاله بدان پرداخته شود چگونگی مواجهۀ دنیای عرب با رباعیات خیام است گرچه خوشبختانه تاکنون کارهای باارزشی در مورد خیام از سوی محققان عرب هم چون استاد یوسف حسین بکار نشر یافته است چنانکه وی با بررسی تاریخی در باب نخستین ترجمه‌ها از رباعیات خیام به عربی، به این نتیجه رسید که برخلاف تصور ابتدایی مبنی بر نزدیکی دو فرهنگ و زبان ایرانی و عربی، که لازمه اش ارتباط مستقیم و بلا واسطه از یکدیگر بوده است، نخستین ترجمه‌ها از خیام به واسطۀ زبآن‌های اروپایی بویژه انگلیسی و فرانسوی به جهان عرب راه یافته است.بنابراین محققان عرب نیز در روی آوری به خیام مرهون پژوهش‌های خاورشناسان غربی بوده و هستند.از این منظر در این مقاله ناچاریم نگاهی هرچند گذرا به برخی تحقیقات غربیان در این زمینه داشته باشیم. از این رو مقاله حاضر تلاش دارد تا به واکاوی مولفه های خیام پژوهشی نزد محققان جهان عرب بپردازد و ازاین طریق در کنار نقد آثار آنها ویژگی های خیام پژوهی محققان عرب را برشمارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the components of Khayyam's research in the contemporary Arab world

نویسنده [English]

  • Mohammadreza Movahedi
Associate Professor, Faculty of Literature and Humanities, University of Qom, Iran,
چکیده [English]

Hojjat al-Haq Hakim Omar Khayyam Neishabouri" is a famous Iranian poet and quartet) Khayyam’s Rubaiyat (writer whose fame has spread to the world in the West and East. However, his popularity goes back to his quatrains. But without a doubt, his great genius and great knowledge are not hidden from anyone. What is supposed to be discussed in this article is how the Arab world, that is, Arab scholars, faced Khayyam's quatrains. Although fortunately, valuable works on Khayyam have been published by Arab scholars such as Yusuf Hossein Bakkar, it seems still insufficient. His work, with a historical review of the first translations of Khayyam's quatrains into Arabic, concluded that contrary to imagination Based on the closeness of two Iranian and Arabic cultures and languages, which required direct communication and immediate use of each other, the first translations of Khayyam reached the Arab world through European languages, especially English and French. Therefore, Arab researchers also Turned to Khayyam was and still is due to the research of Western Orientalists. From this point of view, in this article, we are forced to have a brief look at some Western research in this field. Therefore, the present article tries to analye the components of Khayyam's research among the researchers of the Arab world and in this way, in addition to criticizing their works, to enumerate the characteristics of Khayyam's research by Arab researchers

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khayyam
  • Khayyam research
  • Contemporary Arab Poets
  • Oriental studies
  • Yusuf Hossein Bakar
  • Ibn Athir, Ezz al-Din (1965). Al-Kamil fi al-Tarikh, Beirut: Dar Sadr and Dar Beirut, 2nd edition. [In Arabic]
  • Ibn Khallakan, Shams al-Din ibn Muhammad (1976). Wafiyat al-Ayan, Beirut: Dar al-Kutb, 1st edition. [In Arabic]
  • Ibn Imad Isfahani, Imad al-Din (1378). Kharida al-Qasr wa Jarida al-Asr, (3 vols.), researched by Adnan Muhammad al-Tomeh, Tehran: Vol. 2, Miras Maktoob Publishing, first edition. [In Arabic]
  • Ibn Imad Hanbali (1998). Shazrat al-Dhahab fi akhbar min dhahab, researched by Mustafa Abdul Qadir Atta, Beirut: Dar al-Kutb al-Arabiya, 2nd edition. [In Arabic]
  • Abu Madhi, Ilya (1982). Diwan al-Ilya Abu Madhi, Beirut: Dar al-Ouda, 1st edition. [In Arabic]
  • Amin Razavi, Mahdi (1387). The Companions of Wisdom, A Biography and Works of the Great Scholar Omar Khayyam, Translated by Majdal-eddin Kayvani, Tehran: Sokhan Publications, Second Edition[In Persian].
  • Amin, Ahmad. (1981). Zuhay al-Islam, Beirut: Dar al-Kutub al-Arabiya, 3rd edition. [In Arabic]
  • Bad Kobe-e Hazawe, Mustafa. (1989). Khayyam's Life, Tehran: Iran Library Development Company, First Edition. [In Persian]
  • Baghban, Hossein Beik. (1982). International Collection of Articles, Tehran: University Publishing Center, First Edition. [In Persian]
  • Bagherzadeh, Mohsen. (1988). Foroughi Collection of Articles, 2 volumes, Tehran: Toos Publications, Third Edition. [In Persian]
  • Bostani, Wadie. (1959). The Rubaiyat of Omar Khayyam, Cairo: Dar al-Ma'arif Publications, 2nd edition. [In Arabic]
  • Bakar, Yusuf Hossein. (1988). Illusions in Arab Books about Khayyam, Beirut: Dar al-Jil, 1st edition. [In Persian]
  • ------------- (1989).Omar Khayyam and the Quatrains in the Works of Arab Scholars, Beirut: Dar Al-Manahil, 1st edition.
  • ---------------- (1982) The Influence of the Diwan Group on the Quatrains of Al-Khayyam, Beirut: Dar Nassif, 1st edition. [In Persian]
  • ---------------- (1988.(Al-Tarjamaat Al-Arabiyya L-Riba’iyat Al-Khayyam, Doha: Jamiat Al-Qatar Publishing House, 1st edition.
  • ---------------(1999) Al-Khayyam’s Rubaiyat in Arabic Literature, Beirut: Dar Al-Jil, 1st edition. [In Arabic]
  • Brown, Edward .(1971). Literary History of Iran, Volume 2, Translated by Ali Pasha Saleh, Tehran: Amir Kabir Publishing House, First Edition. [In Persian]
  • Panahi Semnani, Ahmad .(1971). Hassan Sabah, the Amazing Face of History, Tehran: Model Book Publishing House, Fourth Edition. [In Persian]
  • Tamer, Aref .(1959). Treatise of Al-Akhwan Al-Safa Society, 4 volumes, Cairo: Dar al-Nasher Lal-Jamae'in, Volume 1. [In Arabic]
  • Tall, Mustafa Wehbi. (1999 AD). Rubaiyat of Omar al-Khayyam, Oman: School of Al-Raed Al-Alamiya, Volume 2. [In Arabic]
  • Jafari, Mohammad Taghi (1365). Analysis of Khayyam's personality, Tehran: Kayhan Publications, first edition. [In Persian]
  • Juma, Hossein (2006). Al-Murayal al-Laltaqa wa al-Artqa between Arabic and Farsi writers, Damascus: Ittihad al-Kitab al-Arab leaflets, Vol. 1. [In Arabic]
  • Jyosi, Salmi Khadra (2007). Trends and Movements in the Arabic Poetry of Hadith, translated by Abdolwad Lullah, Beirut: Al-Wahda Al-Arabiya Center for Studies, Volume 3.[In Arabic]
  • Hatum, Afif Naif (1994 AD). Ilya Abu Maadhi, Life, Poetry and Prose, Beirut: Dar Hatum, Volume 2. [In Arabic]
  • Halabi, Ali Asghar (1368). History of philosophy in Iran and the Islamic world, Tehran: Asatir Publishing House, second edition.
  • Houfi, Ahmed Mohammad (1978 AD). Cultural Tiarats between the Arabs and the Persians, Cairo: Dar al-Maarif, Volume 2.
  • Khater, Mohammad Abdul Moneim (1990 AD). A study in the thin poetry of Al-Malaika, Cairo: Al-Masriyyah Al-Masriyyah Al-Kattab, Volume 3. .[In Arabic]
  • Tailor, Jalal (1970 AD). Al-Shaar al-Arabi al-Hadith, Beirut: Dar Sader, Volume 2. .[In Arabic]
  • Khayyam, Massoud. (1375). Khayyam and the songs, Tehran: Nobahar Publishing House, first edition. [In Persian]
  • Darvish, Ebrahim. (2010). "Ma'et and Khamsun in general, Marrat Ali's translation of Al-Khayyam's Rubaiyat", Cairo: Roots of Al-Thaqafiya Institute, pp. 1-12. [In Arabic]
  • Dashti, Ali. (1998). Demi with Khayyam, Tehran: Nashr Asatir, second edition. [In Persian]
  • Dodputa, Omar Mohammad. (2003). The influence of Arabic poetry on the evolution of Persian poetry, translated by Sirous Shamisa, Tehran: Sada Moasar, first edition. [In Persian]
  • Dehbashi, Ali. (2004). May and Mina, Tehran: Honar Saray Goya Publications, first edition. [In Persian]
  • Divan Beigi, Mirza Ahmad. (1985). Hadiqa al-Shu’ara, edited by Abdolhossein Nava’i, Tehran: Zarrin Publications, first edition.
  • Rami, Ahmad. (1924). Rubaiyat al-Khayyam, Cairo: Maktaba Gharib, 1st edition. [In Arabic]
  • Rashidi Tabrizi, Yar Ahmad bin Hussein. (1942). Tarbkhaneh, edited by Jalal al-Din Homa’i,Tehran: Anjuman Publications, National Monuments, first edition. [In Persian]
  • Zuhair, Mirza. (1963). Ilya Abu Madhi, Poet of the Great Emigrant, Beirut: Daraliqzat Al-Arabiya, 2nd edition[In Arabic].
  • Saba'i, Muhammad.(1922). Rubaiyat Omar Al-Khayyam, Cairo: Daraliyah Al-Kutb Al-Arabiya, 1st edition. [In Arabic]
  • Sulayman Hijab, Ahmad. (1982). Rubaiyat Al-Khayyam, Cairo: Maktaba Al-Shaab, 4th edition. [In Arabic]
  • Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza. (1379). Music of Poetry, Tehran: Ageh Publishing House, 6th edition. [In Persian]
  • Shaibi, Kamel Mustafa. (1972). Diwan Al-Dubit Fi Sha'ar Al-Arabiya, Tripoli: Manusharat Al-Jama'ah Al-Libiya, 1st edition[In Arabic]
  • Shamisa, Sirus. (1374). Siir Rubai, Tehran: Ferdowsi Publications, 2nd edition. [In Persian]
  • Shawari, Ibrahim Amin. (1954). Hafez Al-Shirazi, Poet of Singing and Essaying, Cairo: Daral Al-Ma'arif, 1st edition. [In Arabic]
  • Shahrzouri, Shams al-Din Muhammad. (1986). Nuzhat al-Arwah and Rawdat al-Afrah, translated by Maqsood Ali Tabrizi, Tehran: Scientific and Cultural Publications, first edition. [In Persian]
  • Safi al-Najafi, Ahmad. (1998). Rubaiyat of Omar al-Khayyam, Damascus: Dar Tlas, 5th edition.[In Arabic]
  • Sarraf, Ahmad Hamed. (1948). Omar al-Khayyam, Baghdad: Matbaa al-Shaab, 2nd edition.[In Arabic]
  • Safa, Zabihullah. (1978). History of Literature in Iran, Volume 2, Tehran: Amir Kabir Publications, 5th edition. [In Persian]
  • Tarazi al-Husseini, Allama Abu Nasr Mubasher. (1985). Unveiling the Secrets of the Rubaiyat of Khayyam, Cairo: Al-Hayyat al-Masriya al-Kitab, 2nd edition. .[In Arabic]
  • Abdul Jalil, Jan Muhammad.(1982). History of Arab Literature, translated by Azartash Azarnoush, Tehran: Amir Kabir Publications, 4th edition[In Persian].
  • Abdul Hafiz, Mohammad Hassan. (1989). Al-Khayyam's Rubaiyat between al-Farsi origin and Arabic translation, Cairo: Dar al-Uloom College, Volume 1.[In Arabic]
  • Ajmi, Hassan (2004).Maqam al-Marafa, Beirut: Dar al-Kotob, Volume 1.[In Arabic].
  • Bareh, Ebrahim. (1948 AD). Rubaiyat al-Khayyam, Bahrain: Al-Maktabeh al-Wataniyyah, vol. 1.[In Arabic]
  • Awad, Ahmad Hafez (1901 AD). "Al-Persian poets.. Omar al-Khayyam" Al-Majla al-Masriyyah, Al-Al-Thani, pp. 76-70.[In Arabic]
  • Ezzeddin, Yusuf. (1980 AD). Fi al-Adab al-Arabi al-Hadith, Beirut: Dar al-Alam Lalprinta and Al-Nashar, Volume 3. [In Arabic]
  • Ghanimi Hilal, Mohammad (1994). Al-Adab al-Moqaran, Beirut: Dar al-Oudeh, vol.5 .[In Arabic]
  • -------------- (1965) Mukhtarat Man al-Shaar al-Farsi, Cairo: Dar al-Qoumiyya for printing and publishing, vol.1. [In Arabic]
  • Fadel, Abdulh (1968 AD). Al-Khayyam's Revolution, Beirut: Dar al-'Alam Lamlayin, Vol. 2 .[In Arabic]
  • Farzaneh, Mohsen. (1353). Khayyam Noght, Tehran: Cluster Publishing, first edition. [In Persian]