تحلیل عوامل سیاسی و فرهنگی مؤثر برشکل‌گیری مطالعات ایرانی و ایران شناسی در اروپا و تأثیرات آن بر جامعه علمی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته گروه ایران شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران

10.30484/jii.2025.3355.1105

چکیده

به دنبال پیشرفت‌های اروپاییان بعد از رنسانس که آن‌ها در پی جبران عقب‌ماندگی‌های خود برآمدند، برای بهره‌گیری از دانش شرقیان می‌بایست با بسیاری از دیگر مناطق جهان آشنا می‌شدند، تلاش‌های غربیان در این راستا مقدمات شکل‌گیری دانش شرق-شناسی را پدید آورد. همچنین تفوق‌ اروپا و غرب در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، نظامی و … سبب شد تا سایر ممالک را تحت سلطه خود درآورند. به‌منظور نیل به شناخت و درک بهتری از زندگی و فرهنگ و جامعه مردمان خاورزمین، انجمن‌ها و مراکز شرق‌شناسی در نقاط مختلفی از اروپا همچون لندن، پاریس و برلین ایجاد شدند. اگرچه بعدها و با گذشت زمان این دانش دچار تغییراتی گردید و «رویه» دیگری از آن بروز یافت. ایران‌شناسی نیز به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از شرق‌شناسی و در بستر کلی آن توسط اروپایی‌ها پایه‌گذاری شد. اصولاً وقتی از شرق‌شناسی و ایران‌شناسی سخن می‌گوییم، درباره یک شیوه از تفکر سخن می‌گوییم که اروپامحور است. ازاین‌روی نگارنده به بررسی و بازگویی ایران‌شناسی اروپایی پرداخته است. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، با هدف بررسی نقش عوامل سیاسی فرهنگی دولت‌های اروپایی در شناخت ایران انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of political and cultural factors affecting the formation of Iranian studies and Iranology in Europe and its effects on the Iranian scientific community

نویسنده [English]

  • Amirreza Kheirkhah
Graduate of the Department of Iranology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran
چکیده [English]

Since the Safavid era, Iran has been of increased interest to Orientalists and European researchers. Their efforts to understand Iran led to the formation of academic Iranology in the West. Among European states, Britain, France, and Germany were pioneers. Undoubtedly, the most significant factor in these countries' attention to research on Iran was the important developments of the 20th century. Factors such as the competition between major states in the Middle East over oil acquisition, energy management, and geopolitical issues heightened the importance of Iran in their foreign policies. Accordingly, the expansionist and colonialist behaviors and thoughts of European governments should be analyzed and interpreted in this context.
While the approach to Orientalism in Germany was scientific and academic in nature, as the Germans did not have political and economic interests in the East and in Iran, Orientalism and Iranology gradually distanced themselves from colonial methods more or less outwardly from the second half of the twentieth and twenty-first centuries and entered a new era. This is especially notable regarding the activities of Iranology and its growth in recent decades. The activities of Iranians living in Europe provided great attraction for European researchers, leading to the emergence of a large generation of Iranologists in the second half of the twentieth century in Europe. They created important works in various fields such as linguistics, philology, history, literature, art, manuscripts, archaeology, architecture, Islamic religions and sects, mysticism, Sufism, and other branches of Iranian culture and civilization.
It is certain that, despite the fact that Orientalism and Iranology have always been linked to political issues, European Iranologists played a crucial role in recognizing Iranian identity and helping to understand and develop the foundations of Iranian nationalism. Although there has been some criticism of their research, the methods and approaches of these Iranologists have been continued by Iranian researchers as a model for research in these fields. The most significant influence of the great European Iranologists on Iranian researchers was the issue of methodology, or "methodology", which had a great impact on the methodicalization and scientificization of humanities and Iranology research in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian studies
  • Iranology
  • Orientalism
  • European societies
  • France
  • Germany
  • Italy
  • Historical methodology
  • آریامنش‌ُ، شاهین.، میری.، جواد. (1397). نگاهی انتقادی از منظر جامعه‌شناسی تاریخی به مقوله شرق‌شناسی، مطالعۀ موردی: آثار و فعالیت‌های سیاسی رابرت چارلز زاینر. جامعه پژوهی فرهنگی، دوره 7، شماره 4. 134-117
  • باصری، زهرا، حیدری نیا، صادق (1394)، ایران‌شناسی در فرانسه؛ تجربه دیروز و چشم‌انداز فردا، نگارستان اندیشه، چاپ اول، تهران.
  • 3-بیگدلو، رضا، (1393) ، ایران­شناسی انگلیسی، زمینه­ها و رویکردها، فصلنامه تاریخ اسلام، سال 16، دوره 10، شماره ۲، 230=189
  • پیه مونتسه، آنجلو میکله (1369). تاریخچه ایران­شناسی در ایتالیا، در علی موسوی گرمارودی (گردآورنده)، مجموعه مقالات انجمن­واره بررسی مسائل ایران­شناسی (صفحات. 109-91). دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، تهران.
  • پیه مونتسه، آنجلومیکله، (1370). تاریخچه ایران­شناسی در ایتالیا، آینده، شماره 8-5، 497-476.
  • تقی زاده انصاری، شهرام، (1386)، اسلام­شناسی و ایران­شناسی از نگاه ژرمن­ها، زمانه، شماره 60. 78-70.
  • جمیلی کهنه شهری، فاطمه.، نادی.، زینب. (1390). دو سوگرایی جامعه‌شناختی در دوران ناصرالدین‌شاه قاجار از منظر سفرنامه «ایران و قضیه ایران» لُرد کرزن با رویکرد شرق‌شناسی. دو فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ نگری و تاریخ‌نگاری، سال بیست و یکم، دوره جدید، شماره 8. 36-1
  • زرشناس، زهره (1391)، درآمدی بر ایران‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، تهران.
  • زند، زاگرس، (1389)، بررسی تطبیقی پژوهش­های ایران­شناسی غربی و شرق­شناسی (با تکیه بر بازنمایی فرهنگ مردم ایران در سفرنامه­های اروپاییان در دوره قاجار)، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 42، 182-153
  • طرفداری، علی­محمد، (1397)، رویکردهای شرق‌شناسان اروپایی در کاوش‌های باستان‌شناسی عهد قاجار، پژوهش­های تاریخی، شماره 38، 80-61
  • کلیایی، سرور، (1392)، ایران‌شناسی در ایتالیا، مجله بخارا، شماره 97، 65-60
  • کلیایی، سرور، (1392)، ایران‌شناسی در ایتالیا (2)، مجله بخارا، شماره 98، 99-93
  • کلیایی، سرور، (1392)، ایران‌شناسی در ایتالیا (3)، مجله بخارا، شماره 100، 90-86
  • مسرورنیا، فروغ، (1398)، درآمدی بر مطالعات ایرانی در انگلستان، فرانما، شماره 6، 76-60
  • مصطفوی، علی‌اصغر، (1387)، اهداف آشکار و نهان ایران­شناسی اروپایی، پژوهش حقوق عمومی، دوره 1، شماره 1، 353-335
  • مهریزی، رضا، (1391)، درآمدی بر مطالعات ایران­شناسی در ایران، سازوکارها و برخی موانع آن، نشریه حافظ، شماره 93، 13-8
  • ریتزر، جورج (1387). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه: محسن ثلاثی، انتشارات علمی، چاپ اول، تهران.